Haftanın Kitabı | Verwandlung (Değişim-Dönüşüm) Franz Kafka | Duygu Uzel

HER SABAH GREGOR SAMSA OLARAK UYANIŞIMDANDIR
UYKUSUZ GECELERE TESLİMİYETİM

zamanında ‘insan neslinin ürettiği en harika edebiyat yapıtı’ olarak seçilen, orjinal ismi die Verwandlung (Değişim/Dönüşüm) olan bu kitap, şu cümle ile başlıyor: “Gregor Samsa bir sabah uyandığında kendini dev bir böceğe dönüşmüş olarak buldu.”
Uzun bir aradan sonra bir kez daha Dönüşüm üzerinden Kafka’yı konuştuk bugün.
Yıllar önce “ Her sabah Gregor Samsa olarak uyanışımdandır uykusuz gecelere teslimiyetim” demiştim kendi kendime. Aslında toplumdaki Gregor Samsa sayısı her geçen gün biraz daha artmakta. On dokuzuncu yüzyılda kaleme alınan eser ilk yayınlandığı günden bu yana güncelliğinden hiçbir şey yitirmemiş. Böcek metaforu üzerinden toplum çözümlemesi yapan Kafka başucu yazarlarımızdan olmaya devam ediyor.
…
Baba Kafka, köy kökenli olup çocukluk ve ilk gençlik yıllarını yoksulluk içerisinde geçirmiş ilerleyen dönemde de orduda görev almıştır. Bu süreçte edindiği askeri deneyim kişiliğindeki değişiklikler sonraki hayatına da yansıyacaktır. Ordu sonrası tekstil işine girmiş ve başarılı bir iş adamı olma yolunda istikrarlı bir yükseliş sergilemiştir. Özetle baba pragmatik bir yapıya sahiptir.
“ Bir yabancıdan daha yabancı yaşıyorum” diyen Kafka’nın yabancılaşması ilk olarak babasıyla olan ilişkilerinde ortaya çıkmıştır. Çek asıllı Kafka, Çeklerin arasında Almanca konuşulan bir toplulukta, Almanca konuşanlar arasında Yahudi, Yahudilerin arasında ise inançsız olması nedeniyle hep çember dışında kalmıştır. Tüm bunların yanı sıra Kafka’nın bürokraside çalışıyor olması, bulunduğu kaba sığabilmek için şekil almaması, soran sorgulayan bir karakteriyle hayattaki duruşu doğal olarak yapıtlarına da yansımıştır.
Kafka’nın gözünde; zorba, yabancılaşmış ve bireyin benliğini boğan bir toplumun büyütülmüş imgesiydi baba.
Kafka’nın yazışmalarına bakıldığında bütün eserlerini “ Babamın Dünyasından Kaçış” ismi altında toplamak istediğini görürüz.
Dönüşüm’de yer alan karakterler aslında modern toplumun üyelerini temsil etmektedir. O dönemde toplumsal yapı hızla değişmektedir. Geleneksel toplum ilişkilerinden modern toplum ilişkilerine geçilmeye başlanmıştır ve bu süreç beraberinde sancılarını da getirmiştir.
Kafka’nın modern topluma yönelik eleştirel düşünceleri eserlerine yansımıştır. Düşüncelerini eserleri aracılığıyla dile getirerek imgeyi düşüncenin hizmetine sunmuştur.
Kitaptaki kahramanlar modern toplumun üyelerini temsil ederken Gregor Samsa da sanayi toplumunun yalnız ve çaresiz bir üyesidir.
Tek başına ailenin geçimini sağlayan Samsa için işe gitmek/ gidememek bir böceğe dönüşmüş olmaktan çok daha önemlidir. İflas eden babasının patrona olan borçlarını ödemesi, çok sevdiği kız kardeşinin eğitimi kendisinin işe gitmesine bağlıdır. Böceğe dönüşmüş olsa bile işe gidebilirdi bu bir sorun olmamalıydı. Nasıl olsa onun değeri yaptığı işle ölçülüyor, birey olarak ontolojik itibarı her koşulda görünmezlik perdesinin arkasında sonsuzluğa dek yok sayılıyordu.