Yazar Aleksey Nikolayeviç Arbuzov

Aeksey Nikolayeviç Arbuzov , (1908) SSCB’li oyun yazarı.

 

Toplumcu Ger­çekçilik akımının sınırlarını zorlayan oyunlarıyla, kendi ülkesi dışında, da tanınmıştır. 26 Mayıs 1908’de, Moskova’da doğdu. Lenin­grad Tiyatro Okulu’nda öğrenim gördü. 15 yaşında figüran rolleriyle Leningrad’da oyunculuğa başladı. Daha sonra yönetmenliğe, 193Û’da da oyun yazarlığı­na yöneldi.

Arbuzov’un Moskova’da sahnelenen ilk oyunu Klass (“Sınıf”) fazla ilgi çekmedi. SSCB’deki kolek­tifleştirmenin yarattığı sorunların bir değerlendiril­mesi olan ikinci oyunu Shestero lybimykh (“Altı Sevgili”) ise daha başarılı oldu. Bunu birinci Beş Yıllık Plan sırasında Moskova metrosunun yapımını konu alan Dalnyaya doroga (“Uzak Yol”) izledi. Arbuzov’ un en popüler oyunlarından biri 1938’de yazdığı, ingiltere’de de sahnelenen Tanya’dır. Evliliğinin yı­kılmasıyla yalnız kalınca, daha güçlü ve mutlu bir yaşantı kuran bir kadını konu alan bu oyun, Ibsen’in Doll’s House’uyla (Bir Bebek Evi) benzerlik taşır. Uyumsuz genç bir doktoru konu alan Gody stranstvii (“Gayesiz Yıllar”) II.Dünya Savaşı’nın şokunu yaşa­yan neslin konumunu tartışır. Dvenadtsaty chas (“On İkinci Saat”), Arbuzov’un SSCB deneysel tiyat­rosunun önemli isimlerinden Meyerhold’un anısına yazdığı, 1930’lar Rusyası üzerine bir fantezidir.

Arbuzov’un ününü SSCB dışına yayan oyunları Irkutskaya istoriya (“Irkutsk Hikâyesi”) ve Moi bedny Marat’dır (“Zavallı Sevgili Marat’m”). Irkuts­kaya istoriya (1960), devrim sonrasında bir hidroelek­trik santralında Valya isimli saf fakat hoppa bir kasiyer kızın işçilerle ilişkilerini ve dul kaldıktan sonra yeni bir mutluluk ve hayat anlayışına yönelişini anlatır. Arbuzov’un bu oyunu, “olumlu kahraman”ı ve iyimser eğilimiyle 1930’lardan başlayarak SSCB’de egemen olan toplumcu gerçekçi anlayış içinde yer almakla birlikte, koro ve anlatıcıyla biçimlenen de­neysel anlatımı ve bireyin gelişimine verdiği önemle, döneminin tiyatro anlayışının sınırlarını zorlamış ve Amerikalı oyun yazarı Thornton Wilder’ın Our Town’unun (Kasabamız) bir benzeri olarak nitelendi­rilmiştir. 1965’te yayımlanan Moi bedny Marat (“Za­vallı Sevgili Marat’m”), ingiltere ve Amerika’da, Peter Weiss’in Marat/Sade oyunuyla karıştırılmaması için The Promise (“Vaat”) adıyla sahnelenmiştir. Lenin­grad kuşatması ortamında tanışan bir doktor, şair ve mühendisin umut ve ilişkilerini anlatan acılı, romantik bir komedidir.

Konularını genellikle SSCB’deki günlük yaşam­dan alan Arbuzov’un oyunlarında iyi ve topluma yararlı bir yaşam kurma isteği ağır basan bir temadır. Arbuzov, genel olarak SSCB’de parti çizgisinde gelişen sanat anlayışına bağlı kalmakla birlikte, gerek oyun yapısındaki deneysellik, gerek duygusal bir tonla da olsa bireyin oluşumunu önemseyen yaklaşı­mıyla, döneminin popüler tiyatrosunun tipik bir örneği değildir. 1963’te beş değişik oyunu SSCB’de 71 tiyatroda aynı anda oynanan Arbuzov, Polonya, Çekoslovakya ve Bulgaristan’da da tanınmıştır. Oyun­ları Batı Avrupa, Asya ve Güney Amerika’da da oynamış ve yaygın olarak çevrilmiştir.

YAPITLAR (başlıca):

1. Klass, 1930, (“Sınıf”);
2. Shestero lyuhimykh, 1935, (“Altı Sevgili”);
3. Dalnyaya doroga, 1935, (“Uzak Yol”);
4. Tanya, 1938;
5. Gody stranstvii, 1954, (“Gayesiz Yıllar”);
6. Dvenadtsaty chas, 1960,(“On İkinci Saat”);
7. Irkutskaya istoriya, 1960, (“Irkutsk Hikâyesi”);
8. Moi bedny Marat, 1965, (“Zavallı Sevgili Marat’m”).

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 7. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983