Yüzyıllar Boyu Mor Rengi Neden Bir Güç Simgesi Haline Geldi?

Mor renk tarih boyunca kraliyet ve asalet ile ilişkilendirilmiştir. Kraliçe I. Elizabeth’in, kraliyet ailesinin yakın üyeleri dışında, mor renk giyilmesini yasaklamıştı.

Dünyanın birçok ülkesinin bayrağında, neden mor renk yoktur?

Nadideliği yüzünden tarih boyunca imparatorların rengi olmuş, hatta halk tarafından kullanımı neredeyse her kültürde yasaklanmış. Yüzyıllarca “Sur firfiri” ya da “Sur moru” olarak da adlandırılan bu renk, uzun yıllar boyunca sadece kraliyet ailesinden kişilerin onurlarını, otoritelerini ve zenginliklerini yansıtmış.

Mor rengin üretimi esnasında yok edilen tek canlı sadece bu yumuşakçalar değildi. Aynı sıralarda, dünyanın başka bir köşesinde, İnkalar, cochineals adı verilen bir böceği kurutup ezerek mor boya elde ettiler. Bu süreç, Tyrian morunun üretiminden daha kolay olsa da, yine de arka plandaki emek fazlaydı. Tüm bunların sonucunda da mor renk pahalı bir boya olmaya devam etti.

Murex Brandaris”, “M. Trunculus” ve “Purpura Haemastoma” adlı kabuklu deniz hayvanlarının bazı cinslerinden çıkartılabilen mor renk bulunmuş, ama üretebilmek kolay bir şey değilmiş. Neredeyse ağırlığından daha fazla altına mal oluyormuş. Kalıcı olması, boyanan kumaştan kolay çıkmaması ve güneş ışığına maruz kaldıkça parlaklığının artması sebebiyle ona olan talep hiç azalmamış.

Milattan Önce: Sur kenti, günümüzde Lübnan olarak bilinen eski Fenike’nin başlıca limanıydı. Bu şehir, mor ya da erguvan renkli kumaş ticaretiyle ünlüydü. Uzun yüzyıllar mor boya, deniz salyangozlarının salgıladığı bir sıvıdan elde edildi. Surlular mor renk için, Akdeniz sahilleri boyunca sık sık görülen Brandaris ve Trunculus cinsi dikenli salyangozları kullanırlardı. Salyangozların toplandığı bölgeye göre, morun farklı tonları elde edilebiliyordu. Ancak 1,5 gram mor boya elde etmek için 12.000 salyangoz ayıklamak gerekiyordu.

244 yılı: Meslek ve statüyü renklerle tanımlama Bizans’la başlamadı, ama Bizansla derinleşti. Bizans’ta filozoflar gri, doktorlar mavi elbise giyerdi. İmparator Diokletianus (244-313) Mor rengi sadece imparator ailesine tahsis etti. Morun imparatorlara tahsis edilmesinin nedeni zor elde edilmesi ve pahalı olması kadar, göze hoş görünmesiydi.

313 yılı: Bizans’ta mor ipeği halktan birinin giymesinin cezası “ölüm” olarak belirlendi. Yabancılara mor boyalı giysi satmak yasaktı. Rengin, imparatorluk dışına çıkmasını engellemek istiyorlardı.

1500’ler: Yüzyıllar önce Güney Amerika’ya ayak basan İspanyol fatihler mora boyanmış bir kumaşı ilk kez gördüklerinde, kalıcılığından ötürü bu rengi çok beğendiklerini ifade ettiler. Yıkandığında mor kumaşların renginin daha da belirginleştiğini fark ettiler. Arkeolojik kanıtlar da, yerlilerin mor rengin farklı tonlarında giyindikleri fikrini destekliyor. Meksika yerlileri, özellikle de Mikstekler, kumaşlarını boyamak için Surluların kullandığı salyangozla aynı familyadan olan, “Purpura patula pansa” adlı bir salyangozdan yararlanırdı.

1851: 13 yaşında bir İngiliz öğrenci, William Perkin “kömürden gaz elde edilip aydınlatmada kullanılabiliyorsa, başka şeyler de elde etmek mümkün olabilir”, diye düşünüp deneyler yaptı. Mor rengi bulup salyangozların hayatını kurtaran kişi odur. Perkin, mor renkli boyar maddeler grubuna movein adını vermiştir.

1856: Tekrar moda olması İngiliz kraliçesi Victoria’nın kızının düğününde mor bir giysiyi tercih etmesi ve Fransa kraliçesi Eugenie’nin bir gardırop dolusu mor renkli giysi siparişi vermesiyle başlar.

…

Kaynakçalar:

Creating Purple; https://exhibitions.kelsey.lsa.umich.edu

Color Psychology: What Does the Color Purple Mean?; Yayınlanma tarihi: 8 Ocak 2022; Bağlantı: https://www.verywellmind.com/

Why is the color purple associated with royalty?; https://www.livescience.com/