Yaşar Kemal’in Sinemaya Uyarlanan Romanları | Nuri kaymaz

Cumhuriyetin ilk yılları Adana’da bir kasabaya Fikret Irmaklı adında bir kaymakam atanır. Kasabada on beş köy ağaların elindedir, ağalar burada çeltik ekmek istemektedirler.

Fikret Bey’den önce giden kaymakamlar işleri yarım bırakmıştır.

Murtaza Ağa çeltik komisyonu işinde acele etmektedir. Pirinç ekip zengin olacaktır.

Komutanı da ayarlar. Kaymakam gelecek diye kaymakama saray gibi evi dayar, döşer. Gelir gelmez de kaymakamı yemeğe götürür, o sırada kaymakam da ilk görev yeri olduğu için heyecanlı, memlekete hizmet heyecanıyla doludur. Kasabanın zenginleri ile yemek yerken katibin hazırladığı köylere çeltik ekim sahasını gece gece kalabalıkta imzalatır Murtaza Ağa. Katip işin iç yüzünü bilir ve vicdan azabından duramaz. İmzaladığı çeltik raporunun ona ne olduğunu anlatır, kimseye söyleme der.

Katip bir yıl sonra emeklilik hayali içindedir, söylediği duyulursa sürgüne gönderilir korkusu vardır. Kaymakam bir gün odasındayken köylüler gelir. Ağa sevinçlidir.

Köylüler, “kaymakam bey köylerimiz su sel altında kaldı, evler çamur içinde, tavuklar öldü. Çocuklarımız sıtmadan öldü, yaşlılar ateş içinde hasta yatalak. Öldük bittik. Siz geldiniz geleli” der.

Kaymakam şaşırır. Katip ile Sazlıdere Köyü’ne ve imza attığı köylerin olduğu yere gider. Dehşet içinde kalır. İmzasını geri çekmek ister, ağa karşı çıkar. Her taraf su içinde sivrisinekle doludur. Doktor kimseye yetiştiremez.

Kaymakam Ankara’ya mektup yazar, bu arada köylüler de kaymakamın ağadan Ankara’dan yedi katlı ev ve yüz bin lira rüşvet karşılığı para alıp ağa ile işbirliği içinde olduğunu Ankara’ya mektupla bildirirler. Köylülerde dedikodu ortalığı kasıp kavurur. Evlerini terketme karşılığı ağadan sadece Mehmet Ali ve Zeyno Kadın para almamıştır. Ağa Zeyno Kadın için atmadık iftira bırakmaz.

Kaymakam kandırıldığını anlayınca evini kaymakamlık binasında bir odaya taşır. Ağaları da yanına gelince kovar. Ağa rahat vermez, gece odasına pencereden bir torba akrep attırır.

Ankara’dan haber bekleyen ağa sevinçlidir, kaymakamdan önce haber alır.

Kaymakamın tayini Kars Kağızman’a çıkmıştır.

Kaymakam gidecektir. Valizini hazırlar, ama bir araba yoktur binecek, bir hayvan yoktur. Yalnız başına Ankara’ya gidecek ve durumu anlatacaktır. Köylüler ağa ile birlikte teneke çalarak, sevinerek göndermişlerdir. Teneke ile gönderilen kırk üçüncü kaymakamdır.

…

İhsan Yüce’nin senaryosundan Erden Kıral’ın çektiği bir film. Senaryosu dönemin Adalet bakanı Mehmet Can’ın kaymakamlık yaptığı yıllarda başından geçen gerçek olaylardan esinlendiği söylenen ama öte yandan hikâyesi Yaşar Kemal’in 1955 tarihli romanı “Teneke” romanından uyarlanmış.

Kıral’ın ilk yönetmenlik çalışması olan ve Moskova Film Festivali’nde yarışmalı bölümde yer alan film 1970’li yılların sonlarının yoğun politik atmosferinin izlerini taşıyan, alçak gönüllü bütçesine rağmen yönetmenin reklâmcılık mesleğinden gelmesinin de katkısı ile görsel bir çekicilik yaratmayı başardı.

Sinemamızın ülkenin politik koşullarını ve toplumsal sıkıntılarını yansıtan önemli yapıtlarından biri…

Fikret Irmaklı, aynı zamanda Yasar Kemal’in Teneke roman da Yönetmen Erden Kral tarafından sinemaya uyarlandı.

Senaryosundan İhsan Yüce tarafından yazdığı, çok önemli oyuncuların Tarık Akan, Tunca Kurtiz gibi rol aldığı filmde, günümüz Türkiye’sinde sinemasının toplumsal meselelerden bir hayli kopuk olduğunun göstergesidir.

…

Yaşar Kemal Senaryolaştıran Eserleri

Eser adı (yıl)   Oyun adı (yıl)

Teneke (1967)            Teneke (1965)            Yaşar Kemal

Yer Demir Gök Bakır (1963)  Uzundere (1966) Nihat Asyalı

Ortadirek (1960) Ovadan Esen Rüzgâr (1974) Alan Seymour

Ağrıdağı Efsanesi (1970) Ağrıdağı Efsanesi (1974) Ali Taygun

Nuri kaymaz

…