Oyun Yazarı, Yayımcı ve Gazeteci Ahmet Refik Erduran Kimdir?

Değerlendirme:  Nuri Kaymaz

 Ahmet Refik Erduran, 13 Şubat 1928 tarihinde İstanbul’da Üsküdar Salacak’ta doğmuştur. Kökleri Karamanoğulları Beyliği’ne dayanır. Babası Hüsamettin Erduran, Annesi Refika Hanımdır. Leyla (d.1924) adında bir ablası vardı. 4 yaşına kadar evde ona bakan Yaşlı bir Fransız katolik dadısı vardı. Dadı hep Fransızca konuştuğu için küçüklüğünde Fransızcayı iyice öğrenmişti. Henüz okul çağı gelmeden annesinin karşı tarafa gidelim demesi üzerine aile Nişantaşı’na taşınır. 1934 yılında o zamanki adı 15. İlkokul olan Nilüfer Hatun İlkokulu’na başladı.

 1938 yılında başladığı Robert Kolej’i bitirdikten sonra 1947 sonbaharında Amerika’da Cornell Üniversitesi’nde tiyatro tarihi okudu. Hayranı olduğu Nazım Hikmet’in cezaevinde hastalandığını ve durumunun kötüleştiğini öğrenince onunla tanışma arzusundan ötürü 1949 yılında Türkiye’ye döndü

Tuzla’daki Yedek Subay Okulu’nun ardından askerliğini Kore Savaşı sırasında Türk Tugayı’nda yedek subay olarak yaptı. 1954-1955 arasında TEF adlı haftalık mizah dergisini yönetti. Dergi, 1955’te kapandı. Yayıncılık ve filmcilikle uğraştı. Yayımcılık işlerini Ertem Eğilmez’e bıraktı, tiyatro yazarlığına yöneldi. Daha çok güldürü ve vodvil türünde oyunlar yazmıştır.

 1965’te Abdi İpekçi’nin teklifi üzerine Milliyet gazetesinde köşe yazarlığına başladı ve 1981 yılına kadar aynı gazetede yazarlık yaptı. Ardından Güneş ve Meydan gazeteleri için yazan Refik Erduran, 1985’te En Başarılı Köşe Yazarı Ödülü’nü almayı başardı.

 Milliyet, Güneş, Meydan ve Sabah’ta köşe yazarlığı yaptı. Devlet Tiyatroları, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları’nda ve özel tiyatrolarda 20 dolayında oyunu sahnelendi. Devlet Tiyatroları, İstanbul Şehir Tiyatroları, Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu, Ulvi Uraz Tiyatrosu, Haldun Dormen Tiyatrosu, Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu, Kenter Tiyatrosu, Yunus Emre Tiyatrosu, Tiyatro İstanbul, Yeditepe Tiyatrosu gibi topluluklar tarafından oyunları sahnelendi.

 İlk profesyonel tiyatro eseri Deli’yi 1957’de yazmıştır. Ününü ise Bir Kilo Namus ve Cengiz Han’ın Bisikleti adlı oyunlarıyla yapmıştır.

 1986 yılında kısa adı ITI olan Uluslararası Tiyatro Enstitüsü Türkiye Merkezi’nin başkanı oldu. 1989’da aynı örgütün Helsinki’de yapılan Dünya Kongresi’nde Uluslararası Yazarlar Komitesi Başkanlığı’na seçildi.

Amerika’nın Iowa şehrindeki Uluslararası Yazarlar Atölyesi tarafından bir davet alınca Amerika’ya gitti. Bir yıla yakın Yazarlar Atölyesi’nde bulunduktan sonra, bazı çalışmalarının televizyon kanallarında değerlendirilmesi amacıyla yedi sekiz yıl kalacağı Californiya’ya yerleşti. Burada Milliyet’in Batı Amerika Haber Bürosu Şefi olarak gazeteciliğini de devam ettirdi.

 1985 yılında Türkiye Gazeteciler Cemiyeti En Başarılı Köşe Yazarı, 1991 yılında Kültür Bakanlığı En Başarılı Oyun Yazarı seçildi. Ramiz ile Jülide oyunuyla 1995 yılı Yunus Emre Yarışması Başarı Ödülü’nü aldı.

 Sırp faşistlerine karşı sembolik direniş göstermek amacıyla 1995 yılında Bosna’ya giderek Kara Kuğular adlı seçkin birliğe katıldı, gördüklerini Milliyet’te dizi olarak yayımlandı. Ardından Bosnalı Samuraylar başlığıyla kitaplaştırıldı.

 Yurt içinde ve dışında sinema, televizyon senaryoları yazdı. Atatürk’ün toplumu yeniden yapılandırmadaki hızını anlatan Metamorfoz (Başkalaşım) adlı senaryosu TRT tarafından 1992’de filme çekildi.

 Kiraladığı tekneyle kayınbiraderi Nazım Hikmet’in yurt dışına kaçmasına yardım etmiştir.

 Bir süredir muzdarip olduğu rahatsızlık nedeniyle 7 Ocak 2017’de tedavi gördüğü Edirne’deki bir hastanede 88 yaşında vefat etmiştir.

 Ahmet Refik Erduran’ın Eserleri

Tiyatro:

Açıl Kafam Açıl : İstanbul Devlet Tiyatrosu – 2012

El Ele : Ankara Devlet Tiyatrosu – 2006

Bahçemdeki Ayı : Ankara Devlet Tiyatrosu – 2004

Yemenimin Uçları : İstanbul Devlet Tiyatrosu – 1998

Halay (oyun) : İstanbul Şehir Tiyatrosu – 1997

Sehae Vakti : Tiyatro İstanbul – 1997

Eşek Dağın Sevdalısı : Kent Oyuncuları – 1996

Ramiz ile Jülide : Kent Oyuncuları – 1995

Tamirci : Ankara Devlet Tiyatrosu – 1991

Karayar Köprüsü

Turp Suyu

Canavar Cafer

Yağmur Duası

Direkler Arasi – Kanto

Kahraman

Korkunçlar

Ayı Masalı

Cengizhan’ın Bisikleti – 1959

Bir Kilo Namus : 1958

Deli: İstanbul Şehir Tiyatrosu – 1957

Kitapları:

Yağmur Duası (1954)

Domuz (2003)

Er Oyunu (2004)

Kavşak (2004)

Neşe’nin Şarkıları (2004)

Sabiha (2004)

İblisler, Azizler, Kadınlar (Anı) (2005)

Jetonlar Düştükçe (2007) Cumhuriyet Kitapları

..