Haftanın Hikayesi | O PASLI RANZANIN DİLİ

Eskimiş demir parmaklıklar.

Nemli duvarlar.

Ve paslı bir ranza…

Şöyle yazıyor duvarda.

“Başın öne eğilmesin,

Aldırma gönül, aldırma.

Ağladığın duyulmasın,

Aldırma gönül, aldırma”

Sinop Cezaevi burası.

Anadolu’nun Alcatraz’ı.

Yüzlerce yıl zulmün adresiydi.

Acı ve hüznün feryadıydı.

Burada çiçekler açmıyordu.

Kuşlar süzülüp uçmuyordu.

Yıldızlar ışık saçmıyordu.

Evliya Çelebi, Seyahatname’de bu gasbet yeri şöyle anlatıyordu.

“Büyük ve korkunç bir kaledir. 300 demir kapısı, dev gibi gardiyanları, kolları demir parmaklıklara bağlı ve her birinin bıyığından 10 adam asılır nice azılı mahkumları vardır. Burçlarında gardiyanlar ejderha gibi dolaşır. Allah korusun, oradan mahkum kaçırtmak değil, kuş bile uçurtmazlar.”

Sene hicri 1341’di.

Miladi 1922.

Rize’nin Haldoz (Portakallık) köyünde bir adam yaşardı.

Sandıkçı Şükrü derlerdi ona.

Kendi halinde, sakin, iyiliksever kişiliğiyle tanınırdı.

Zenginleri sevmezdi.

Ağalarla beylerle görüşmezdi.

Fakirlere ise mısır dağıtırdı.

Bir gece vakti Sandıkçı Şükrü’ye acı haber geldi.

Düğünde köy ağasının en sadık adamı kardeşini bıçaklamıştı.

O sakin adam bir anda şahin oldu.

Ağanın hanını bastı.

Mermileri üstüne boşalttı.

Hemen yakaladılar.

Sinop Cezaevi’ne koydular.

Ama tutamadılar.

Sandıkçı Şükrü kuş uçurtulmaz denilen duvarları aştı, kaçmayı başardı.

Kısa sürede bölgede nam saldı.

Adını Haldoz’un dağlarına yazdırdı.

O artık ağaların beylerin düşmanı, fakire yardım eli uzatandı.

Zenginlerin korkulu rüyası, halkın kahramanıydı.

Dönemin Trabzon Valisi Kadir Paşa 500 atlı müfrezeyi Sandıkçı Şükrü’nün peşine taktı.

Müfrezenin yanında bir de Sandıkçı’nın yakın arkadaşı Varilcioğlu Sadık vardı.

Varilcioğlu teslim olması için Sandıkçı Şükrü’yü ikna etti.

Teslim oldu.

Ama devletin otoritesini iki paralık etmişti.

Müfrezeye teslim Rize’ye dönerken, sırtından vuruldu.

Son nefesinde sanki dudaklarından şu mısralar savruldu.

“Göklerde kartal gibiydim.

Kanatlarımdan vuruldum

Mor çiçekli dal gibiydim,

Bahar vaktinde kırıldım.”

Sinop Cezaevi Osmanlı döneminde azılı katillerin son durağıydı.

Cumhuriyet döneminde muhalif yazar ve şairlerin adresi oldu.

Refik Halit Karay, Mustafa Hilmi,Burhan Felek,Kerim Korcan,Zekeriya Sertel,Osman Denizburada yattılar.

Nazım Hikmet de kısa bir süre cezasını burada çekti.

Yıl 1932’ydi.

Yeni bir mahkum getirdiler Sinop Cezaevi’ne. Yazmadığı bir şiir yüzünden, üzerine atılan iftiradan dolayı , Paslı demir parmaklıklar, nemli duvarlar arasında dolaşıp dururdu.

Geceleri sürekli okurdu.

Havalandırma saatlerinde diğer mahkûmlarla konuşurdu.

Sonra o paslı ranzada oturup yazardı.

Rizeli Sandıkçı Şükrü’nün hikâyesini cezaevinde duymuştu.

Destanını da orada yazdı.

‘Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz’ dillere dolandı.

“Sene 1341 mevsime uydum

Sebep oldu şeytan bir cana kıydım

Katil defterine adımı koydum

Eşkıya dünyaya hükümdar olmaz

Sen üzülme anam dertlerim çoktur

Çektiğim çilenin hesabı yoktur

Yiğitlik yolunda üstüme yoktur

Eşkıya dünyaya hükümdar olmaz

Çok zamanlar çektim kahrı zindanı

Bize de mesken oldu Sinop’un hanı

Firar etmeyilen buldum amanı

Eşkıya dünyaya hükümdar olmaz

Bir yanımı sardı müfreze kolu

Bir yanımı sardı Varilcioğlu

Beşyüz atlıyılan kestiler yolu

Eşkıya dünyaya hükümdar olmaz.”

O cezaevinde

“Aldırma Gönül”ü yazdı.

Mazlumların, mahkumların şarkısı oldu.

“Dışarda azgın dalgalar

Gelir duvarları yalar

Seni bu sesler oyalar

Aldırma gönül aldırma”

Yine orada “Leylim Ley”i yazdı.

Meydanları sarstı.

“Döndüm daldan düşen kuru yaprağa

Seher yeli dağıt beni kır beni

Götür tozlarımı burdan uzağa

Yarin çıplak ayağına sür beni

Ayın şavkı vurur sazım üstüne

Söz söyleyen yoktur sözüm üstüne

Gel ey hilal kaşlım dizim üstüne

Ay bir yandan sen bir yandan sar beni

Yedi yıldır uğramadım yurduma

Dert ortağı aramadım derdime

Geleceksen bir gün düşüp ardıma

Kula değil yüreğine sor beni.”

Sabahattin Ali 41 yıllık yaşamında hep yazdı.

Ezileni, yoksulu, mazlumu yazdı.

Yazdıkları nedeniyle hep dışlandı.

Sorgulandı, tartaklandı, tutuklandı.

Geride onlarca roman, öykü ve şiir bıraktı.

En önemlileri Kuyucaklı Yusuf, Kürk Mantolu Madonna ve İçimizdeki Şeytan’dı.

1948 yılında derin devlet tarafından katledildi.

Katili bir emniyet görevlisiydi.

Yakalandı, kısa sürede bırakıldı.

Sabahattin Ali yıllarca devletin yasaklılar listesinde yer aldı.

Eserleri ancak 2005 yılından sonra ders kitaplarına girebildi.

Şu sözleri hiç unutulmadı:

“Biz istiyoruz ki, bu memlekette yapılan her iş, üç beş kişinin çıkarına değil, bu toprakları dolduran milyonların yararına olsun. Biz istiyoruz ki, bu topraklar ve onun üzerinde yaşayan insanlar, hiçbir yabancı devletin oyuncağı olmasın. Dünya işlerinde politikamız, şunun bunun kölesi gibi peşinden gidilerek değil, bu milletin selametini en iyi sağlatacak yolları müstakil olarak seçmek şeklinde kendini göstersin.”

Kırk bir yıllık ömrü 1948 ‘ de noktalandı, 2 Nisan ölüm yıldönümü.

Alıntıdır