Köy Enstitülüleri ve Edebiyattaki izleri | Baytekin Kara

Sadece 14 yıl sürdürülebilen ülkemizin eğitim , öğrenim alanına yeni bir bakış açısı denemesi.

Bu yazı sadece bir derleme çalışmasıdır. Yaşamın bütün alanlarındaki Köy Enstitülü birikiminin incelenmesi ve tez/antitezlere konu edilmesi gerekmektedir. Umuyorum ve diliyorum ki bir gün ülkemiz , geleneksel kültürel gelişiminin kıymetini bilir ve bunu değerlendirir. Bu derleme, ülkemiz eğitim sisteminden rüzgar gibi gelip geçen Köy Enstitüleri deneyiminin yapabildiklerinin ve yapabileceklerinin sadece edebiyat alanındaki örneklerini göstermektedir. Yaşamın diğer alanlarına olan katkıları da ayrı ayrı incelendiğinde ne kadar dev bir üretim ve yerinden yönetime katılım potansiyelinin yok edildiği anlaşılır. Buna yönelik araştırma yapılması gereken alanları say say bitmez; sağlık, eğitim, ziraat, yerel yönetim, askerlik, üretim, sinema, sanatın bütün alanları ayrı ayrı, halk bilimi. Çok iddialı bir yaklaşım belki ama ülkemizin bütün yaşam alanlarında Köy Enstitülülerin izleri mutlaka vardır.

Köy Enstitülerinden mezun olanların edebiyatımızda ürettiklerine ilişkin liste:

Kitaplaşmamış yazıları olan, derlememizde yer almayan rahmetli babam Salim Kara gibi bir çok Köy Enstitülü yazarın da olduğu ayrıca bilinmekte. Ortaya çıkan listede mutlaka eksiklerimiz, yanlışlarımız vardır. Geliştirmeye ve araştırmalara açık çalışmamızla bu anlamlı günde Köy Enstitülerini ve Köy Enstitülüleri bir kez daha özlemle anıyoruz.

Dursun Akçam

köy enstitütülülerCılavuz Köy Enstitüsü’nü ve Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitirdi.

Hikayeler : Maral (1964),Ölü Ekmeği (1969),Taş Çorbası (1970), Köyden İndim Şehire (1973),Kafkas Kızı (1978),Haley (1975), Ataman Ocağı (Almanca-Türkçe, 1982),Generaller Birleşin (1988), Sevdam Ürktü (1992),Öğretmeni Kim Öptü? (1995), Bizim Sevdamız (1993). Roman: Kanlıderenin Kurtları (1975),Dağların Sultanı (Almanya basımı 1991), Ucu Ucuna Yaşam (2002),Kafdağı’nın Ardı (2002). Röportaj: Analar ve Çocuklar (1964), Doğunun Çilesi (1965), Kan Çiçekleri (1977). Günce – Hatıra – Gezi: Altta Kalanlar (1974).

Talip Apaydın:

köy enstitütülülerÇiftler Köy Enstitüsü’nü ve Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü’nü Bitirdi.

Şiir: Susuzluk (1956). Hikaye : Ateş Düşünce (1967), Öte Yandaki Cennet (1972), Koca Taş (1974), 0 Güzel İnsanlar (Çocuklar için hikâyeler, 1978),Yolun Kıyısındaki Adam (1979), Duvar Yazılan (1981),Kökten Ankaralı (1981),Yangın (Çocuklar için, 1981). Roman : Sarı Traktör (1958),Yarbükü (1959),Emmioğlu (1961),Ortakçılar (1964, 1974), Ferhat ile Şirin (Halk için roman, 1965),Toprağa Basınca (Çocuklar İçin, 1966), Define (1972),Yol Duvar (1973),Toz Duman İçinde (1974),Tütün Yorgunu (1975), Kente İndi İdris (1981),Vatan Dediler (1981). Hatırat : Bozkırdaki Günler (1952),Karanlığın Kuvveti (1967). Tiyatro : Bir Yol (1966). Radyo oyunu : Yapılar Yapılırken , Otobüs Yarışı

Behzat Ay

Düziçi Köy Enstitüsü’nü ve Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitirdi.

Gezi Notları : Köyden Geliyorum (1959),Başkanın Ankara Dönüşü (1961) , Gündoğusu” (1970) Roman : Dor Ali (1962) , Sis İçinde (1973) , Sürgün (1975) , O Uzun Yalnızlık (1993) Öykü : Kuşku ve Korku(1992) Günlük : Çırılçıplak Yüreğimle Makale kitapları : Çanakkale’ den Laik Cumhuriyete(1992) , Atatürk’ten Sonra Kir, Kin, Yalan(1994) , Kan ve Gözyaşı(Kasım 1997) , Kuşku ve Korku – Yalnızlık Kuyusu(Mart 1992)

Yusuf Ziya Bahadınlı

Pazarören Köy Enstitü’nü ve Gazi Eğitim Enstitüsü’ne bitirdi.

Hikaye : İtin Olayım Ağam , Haçça Büyüdü Hatit Oldu , Geçeneğin Karanlığında ,Tavandaki Kırmızı . Roman : Güllüceli Kâzım , Güllüce’yi Sel Aldı , Gemileri Yakmak , Açılın Kapılar, Devekutu Rosa , Lidya – Gözleri Yaprak Yeşili . Anı , İnceleme , Gezi , Sözlük : Öyle Bir Aşk , Türkiye’de Eğitim Sorunu ve Sosyalizm , Dört Sosyalist Ülke , Türkçe Deyimler ve Kaynağı , Türkçe Deyimler Sözlüğü , Atasözleri Sözlüğü (Aydın Su adıyla).

Mehmet Başaran

köy enstitütülülerKepirtepe Köy Enstitüsü’nü ve Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü’nü bitirdi.

Ahlat Ağacı 1953 , Karşılama 1958 , Nisan Haritasi 1960 , Kocakent 1963 , Pıtraklı Memleket 1969 , Gök Ekin 1975 , Meşe Seli 1982 , Günler Tuz Rengi 1986 , Sis Dağı’nın Başında Borana Bak Borana 1990 , Yasaklı – Acının ve Sevginin Yurttaşı , Köy Enstitüleri Özgürleşme Eylemi , Kuşatılmış Yaşam Günaydın Aşk , Eylülün Kızgın Soluğu , Yüreğinin Sesi Zeytin Ülkesi .

Fakir Baykurt

köy enstitütülülerGönen Köy Enstitüsü’nü ve Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitirdi.

Roman : Yılanların Öcü (1954) , Irazcanın Dirliği (1961) , Onuncu Köy (1961), Amerikan Sargısı (1967) , Tırpan (1970) , Köygöçüren (1973) , Keklik (1975) , Kara Ahmet Destanı (1977) , Yayla (1977) , Yüksek Fırınlar (1983) , Koca Ren (1986) , Yarım Ekmek (1997) , Kaplumbağalar (1980) Öykü : Çilli (1955) , Efendilik Savaşı (1959) , Karın Ağrısı (1961) , Cüce Muhammet (1964) , Anadolu Garajı (1970) , On Binlerce Kağnı (1971) , Can Parası (1973) , İçerdeki Oğul (1974) , Sınırdaki Ölü (1975) , Gece Vardiyası (1982) , Barış Çöreği (1982) , Duirsbug Treni (1986) , Bizim İnce Kızlar (1992) , Dikenli Tel (1998) Toplum ve Eğitim : Efkar Tepesi (1960) , Şamaroğlanları (1976) , Kerem ile Aslı (1974) , Kale Kale (1978) , Kablumbağalar (1980) Çocuk Kitapları : Topal Arkadaş , Yandım Ali , Sakarca , Sarı Köpek , Dünya Güzeli (1985) , Saka Kuşları (1985) Şiir : Bir Uzun Yol , Dostluğa Akan Şiirler

Adnan Binyazar

Dicle Köy Enstitüsü’nü ve Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitirdi.

Yazmak Sanatı (1969, Emin Özdemir’le birlikte) , Dedem Korkut’tan Öyküler (1972) , Toplum ve Edebiyat (1972) , Cumhuriyet’in 50 Yılında Atatürk Yolunda 40 Yıl (1973) , Aşık Veysel (1973) , Kültür ve Eğitim Sorunları (1979) , Ağıt Toplumu (1979) , Türk Dilinde 25 Ünlü Eser (1982) , Öğretmen Kılavuzu (1982) , Kan Turalı (1984, Dede Korkut masalı) , Dedem Korkut/Vier Attürkische Nomadensagan (1984, Türkçe-Almanca) , Yaralı Mahmut (1994) , 15 Türk Masalı (1994) , Ozanlar Yazarlar Kitaplar (1998) , Yazın ve Bilim Dilimiz (1998, Metin Öztekin’le birlikte) , Yazılı Anlatım Bilgileri (1998, Emin Özdemir’le birlikte) , Masalını Yitiren Dev (2000) , Ölümün Gölgesi Yok (2004) .

Osman Bolulu

Akpınar Köy Enstitüsü’nü ve Gazi Eğitim Enstitüsünü bitirdi.

Yağmur Sonrası , Sözün Işığı , İnsanlığın Solmaz Gülleri , Haritasız Yüzler , Antilaikliğin Önlenmeyen Yükselişi , Köy Enstitülülerden Biri , Bir Gülün Aydınlığında Altmış Yıl , Dil , Düşünüş Evirtimi , Gündem Dışı , Türkçe Bilgileri , İlk Dersimiz Atatürk , Atatürk ve 10 Kasım , Belleksiz Toplum , Taşın İyisi , Korkacaksan Kitapsızlardan Kork , Güle Yolculuk , Bir Gülün Aydınlığında , İnsan İnsana Eklene Eklene , Uzun Koşu , Yurt Boyu Sevişmek , İnsanlığın Solmaz Gülleri , Dilden Düşünüşe Atatürk Yolu , Devlet Kuşu , Yardımcı Türkçe Bilgileri , Türkçe İmtihanına Hazırlık

Ali Dündar

köy enstitütülülerPazarören Köy Enstitüsü’nü ve Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü’nü bitirdi.

İlk Öpücük (1994) , Ekmek Kokusu (1992) , Kemalizmi Doğru Algılamak (2001) , Şeriata Karşı Laik Eğitim Özgür Toplum (1995) , Dil ve Bilinç (1995) , Yapay Osmanlıcadan Yaratıcı Türkçeye (1998) , Kemalizm ve Din (1998) , Türkçesi Varken (2001) , Dil ve Düşünce (2001) , Eğitim ve Dil (2002) , Yürüdüğümüz Eğik Düzlemde Kemalizmin Yol Haritası

Nadir Gezer

Arifiye Köy Enstitüsü’nü ve Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitirdi.

Öykü : Hanife Nine’den Öyküler , Yürüyen Gece , Puslu Hüzün , Kırılgan Umutlar , Şenlet Öğretmenin Destanı . Roman : Boşluktaki Adam , Aydınlığa yürüyenler , Yalnız Adamın Düşleri . Şiir : Karbeyazı Geceler Üstüne . Deneme : Yerodamdan notlar , Yitikler arasında zaman , Araştırma , Gezi : Mustafa Kemal, Ulusal Eğitim, Köy Enstitüleri , Uludağ Eteklerinden Sis Dağına

Ümit Kaftancıoğlu

Cılavuz Köy Enstitüsü’nü ve Necatibey Eğitim Enstitüsü’nü bitirdi.

Öykü : Dönemeç (1972) , Çarpana (1975) , İstanbul Allak Bullak (1983) . Roman : Yelatan (1972) . Tüfekliler (1974) Derleme : Köroğlu Kolları (1974) Röportaj : Hakullah (1972) Çocuk kitapları : Tek Atlı Tekin Olmaz (1973) , Kekeme Tavşan (1974) , Kan Kardeşim Doru Tay (1979) , Dört Boynuzlu Koç (1979) , Çizmelerim Keçeden (1979) , Altın Ekin (1979) , Hızır Paşa (1980) , Çoban Geçmez (1980) , Salih Bey (1981) , Şülgür Deresi (1981)

Mahmut Makal

İvriz Köy Enstitüsü’nü ve Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitirdi

Bizim Köy (1950) , Köylümden (1952) , Hayal ve Gerçek (1957) , Memleketin Sahipleri (1954) , Kuru Sevda (1957) , 17 Nisan (1959) , Köye Gidenler (1959) , Kalkınma Masalı (1960) , Eğitimde Yolumuz Nereye (1960) , İplik Pazarı (1964) , Kamçı Teslimi (1965) , Ötelerin Havası (1965) , Yer Altında Bir Anadolu (1968) , Bu Ne Biçim Ülke (1968) , Zulüm Makinesi (1969) , Kokmuş Bir Düzende (1970) , Karanlığı Zorlayanlar (1976) , Köy Enstitüleri ve Ötesi (1979), Bir İşçinin Günlüğünden (1980)

Osman Şahin

Dicle Köy Enstitüsü’nü ve Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitirdi.

Öykü: Kırmızı Yel (1971), Acenta Mirza (1974), Ağız İçinde Dil Gibi (1980), Acı Duman (1983), Kolları Bağlı Doğan (1987), Ay Bazen Mavidir (1989), Selam Ateşleri (1993), Yeraltında Uçan Kuş (1998), Mahşer (1998), Kanatları Yamalı Kuş (1999), Bütün Öyküler (1999). Roman: Başaklar Gece Doğar (1991). Röportaj: Son Yörük (1992). Senaryo: Ayna (1984), Kan (1986). Deneme: Geniş Bir Nehrin Akışı, Yaşar Kemal (2004). Çocuk kitapları: Kıraleli (1991), Anadolu Bilmeceleri , Su Kurusu (1997), Geloş Dağı Efsanesi (1997).

Ali Yüce

Düziçi Köy Enstitüsü’nü ve Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitirdi.

Şiir : Boyundan Utan Darağacı (1976) , Halk Çağı (1981) , Ortadoğu Şiirleri (1983) , Şiir Sıcağı (1984) , Anamı Arıyorum (1985) , Antakya Çarşıları (1986) , Şiir Tufanı (1989) , Taş Tanrılar (1990) , Asılacak Kitap (1991) , İnsan Tomurcukları (1991) , Yunuslama (1991) , Havalı Meryem (1994) , Sevgim Servetimdir (1997) , Süt Pınarı Roman : Şeytanistan (1976) İnceleme : Şiirin Dili, Yapısı, İşlevi (1975)

Şevket Yücel

Dicle Köy Enstitüsü’nü ve Gazi Eğitim Enstitüsü’nü bitirdi.

Hikaye : Görmeden Gidenler (1966) , Güneşin Parmakları (1970) , Bir Sevgi Adamı (1983) , Sevgi Güneşi (1994) , Şiirle Gelen Aşk (2001) Şiir : Kuş Gölgesi (1967) , Umut Bir Gül Uzatırken (1986) , Güz Rengi Ayrılıklar (2000) Deneme : Kendini Yenilemek (1976) , Boşta Bırakanlar (1979) , Beyaz Sesler (1984) , Sözcüklerle Öpüşmek (1998) Çocuk Hikayeleri : Çocukla Keklik (1977) , Sakar Oğlak (1980) , Barış İstiyorum (1996)

Bunların dışında bir ya da birkaç kitabı olduğunu bildiğimiz ancak kitaplarını listeleyemediğimiz Köy Enstitülü yazarlarımız.

Süleyman Adıyaman , Memiş Akdoğan , Galip Akın , Asaf Aktan , Turan Altuntaş , Hacı Angı , Arif Aslan , Macit Aşkan , Enver Atılgan, Fazlı Aydemir, Demirel Babacanoğlu, Mustafa Bakkal , Arif Baş ,Cavit Binbaşıoğlu , Recep Bulut , Galip Candoğan , Süleyman Çalışkan , Muttalip Çardak , Refik Cevahir , Ali Çiçekli , Kemal Çukurkavaklı , Nebi Dadaloğlu , Sıtkı Demir , Maksut Doğan , Tufan Doğan ,Hüseyin Ecer , Fahri Ercan , Feyzullah Ertuğrul , Fethi Esendal , Bahattin Fırtına , Ali Kemal Gözükara , Yusuf Gür, Galip Gürler , Esef Işık , Şerif İken , Mehmet İri , Hasan Kalender , Haşim Kanar , Mevlüt Kaplan , Rüştü Kartal , Hasan Kıyafet , Ali Koçak , Ahmet Köklügiller , Hasan Kudar , Dursun Kut , İbrahim Kuyumcu , Naciye Makal , Nedim Menekşe , Mustafa Onar , Halil Oran , İbrahim Osmanoğlu , Fuat Önder , Ahmet Z. Özdemir, Hasan Özden , Mustafa Özer , Sabri Özer , Refet Özkan , Hüseyin Öztürk , Vehbi Polat , Osman Nuri Poyrazoğlu , Fehmi Salık , Mahmut Saral , Bekir Semerci , Hüseyin Sezgin , Adem Solak , Yılmaz Sunucu , Nedim Şahhüseyinoğlu , Mustafa Şanlı , İbrahim Şimşek , Selahattin Şimşek ,Süleyman Şimşek , İsmihan Şirin , Fikri Taştemel , Hüseyin Avni Tatar ,Neşet Tınaztepe , Hasan Turan , Pakize Türkoğlu , Bahattin Uyar , Ahmet Uysal , Hayrettin Uysal , Musa Uysal , Niyazi Ünsal , Mahmut Yağmur , Mestan Yapıcı , Veli Yazar , Cemal Yıldırım , Ali Yılmaz , Hayati Tahsin Yılmaz , Tahsin Yücel , Hazım Zeyrek .

Yazan: Baytekin Kara