ALTIN
DOLAR
EURO
BIST
Adana Adıyaman Afyon Ağrı Aksaray Amasya Ankara Antalya Ardahan Artvin Aydın Balıkesir Bartın Batman Bayburt Bilecik Bingöl Bitlis Bolu Burdur Bursa Çanakkale Çankırı Çorum Denizli Diyarbakır Düzce Edirne Elazığ Erzincan Erzurum Eskişehir Gaziantep Giresun Gümüşhane Hakkari Hatay Iğdır Isparta İstanbul İzmir K.Maraş Karabük Karaman Kars Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Kilis Kocaeli Konya Kütahya Malatya Manisa Mardin Mersin Muğla Muş Nevşehir Niğde Ordu Osmaniye Rize Sakarya Samsun Siirt Sinop Sivas Şanlıurfa Şırnak Tekirdağ Tokat Trabzon Tunceli Uşak Van Yalova Yozgat Zonguldak
Hatay °C

İtalyan Rönesans Şairi | Torquato Tasso kimdir?

31.01.2020
2.147
A+
A-
İtalyan Rönesans Şairi | Torquato Tasso kimdir?

Napoli’den sürgün edilen babasıyla birlikte Pesaro’ya ve daha sonra da Urbino’ya gitti (1557). Burada saray yaşamını yakından izledi. 1560’ta felsefe, hukuk ve belâgat eğitimi görmek üzere Padova’ya gitti. Henüz 18 yaşındayken Padova’da ilk epik şiiri olan “Rinaldo”yu (1562) yayımladı.

1565’te öğrenimini tamamlayarak Ferrara’da Kardinal Luigi d’Este’e bağlandı. Bir süre öz ve biçime ilişkin sorunlarla ilgilendi ve vardığı sonuçları 1567-1570 arasında yazdığı “Discorsi dell’Arte Poetica et in Particolare del Poema Heroico” (Şiir Sanatı ve Özellikle Epik Şiir Üzerine Dersler) adlı üç makalede topladı. 1572’de, kardinalin kardeşi, Dük II. Alfonso’nun himayesine girdi.

1573’te, pastoral bir oyun olan “Aminta”yı; 1574’te de, ancak 1581’de yayımlanan büyük epik şiiri “La Gerusalemme Liberata”yı (Kurtarılmış Kudüs) tamamladı. Yapıtının kilise tarafından beğenilmeyip sansür edileceği düşüncesiyle bunu izleyen yıllarda öldürüleceği korkusuna kapıldı ve 1579-1586 yılları arasında Ferrara’da gözaltında tutuldu.

Bu dönemde ortaya koyduğu yapıtlar, İtalyan düzyazı edebiyatının kusursuz örnekleri olarak değerlendirilir. Serbest bırakıldıktan sonra dinî şiirler yazdı. 1593’te de, ünlü epik şiirinin gözden geçirilmiş hâlini tamamladı ve yapıtı “La Gerusalemme Conquistata” (Fethedilmiş Kudüs) olarak adlandırdı.

İtalyan Rönesansı’nın geç dönem şairlerinden. I. Haçlı Seferi’nde Kudüs’ün Hıristiyanlarca ele geçirilmesini konu alan Gerusalemme liberata (1581; Kurtarılmış Kudüs) adlı epik şiiriyle tanınır.

Şair ve saray görevlisi Bernardo Tasso ile Porzia de’ Rossi’nin oğluydu. Ailenin başına gelen felaketler yüzünden zor bir çocukluk geçirdi. Babasnın Urbino dükünün hizmetinde bulunduğu dönemde dükün oğluyla birlikte öğrenim gördü ve Haçlıların öykülerini dinleyerek yetişti. 1559’da Venedik’te ottava rima olarak bilinen kıta biçimini kullandığı Gerusalemme liberata adlı yapıtını yazmaya başladı. Çok geçmeden, büyük olasılıkla tarihsel bir destan yazacak kadar deneyimli olmadığını anlayarak bu yapıtını yanda bıraktı ve şövalyelikle ilgili temalara yöneldi. Bu dönemde yazdığı Rinaldo, teknik ustalığını kanıtladıysa da şiirsel dehasını göstermekten uzaktı.

1560’ta hukuk öğrenimi için gönderildiği Padova’da hümanist ve eleştirmen Sperone Speroni ile tanışan Tasso, onun gözetiminde Aristoteles’in Peri poetikes’ini (Poetika, 1961, 1984) inceledi. Daha sonra Discorsi dell’arte poetica (Şiir Sanatı Üzerine Söyleşiler) adlı yapıtını yazmaya başladı. 1565’te Este kardinali Luigi’nin hizmetine girdi ve bu dönemde Este dükü II. Alfonso’nun kız kardeşleri için en güzel lirik şiirlerinden bazılarını yazdı. 1570’te kardinalle birlikte gittiği Paris’te Fransız şair Pierre Ronsard’la tanıştı. 1571’de Ferrara’ya dönerek Este dükünün hizmetine girdi. 1573’te yazdığı Aminta adlı pastoral oyununda Ferrara’daki saray yaşamını yücelterek anlattı. Aynı yıl “Galealto re di Norvegia” (Norveç Kralı Galealto) adlı bir trajedi yazmaya başladı.

Tasso, Padova’da yazmaya başladığı başyapıtı Gerusalemme liberata’yı 1575’te tamamladı. Godefroi de Bouillon’un komutasındaki bir Hıristiyan ordusunun I. Haçlı Seferi’nin son aylarında kazandığı zaferleri anlattığı bu yapılında Rönesans’a özgü katı destan kuralları ile kendi lirik fantezileri arasında bir denge kurmaya çalışmış, tarihsel olayları bir dizi romantik ve doğaüstü öyküyle zenginleştirmiştir.

Bu destanın şiirsel yeniliğinin bilincinde olan Tasso yapıtını eleştirmenlere göstermek için Roma’ya gitti. 1576’da Ferrara’ya döndükten sonra Gerusalemme liberata’yı eleştirilerin ışığında gözden geçirmeye karar verdi, ama bu çalışması sırasında yapıtına yöneltilen eleştirileri kabullenmek ve reddetmek arasında bocalayarak ruhsal bir bunalıma düştü. Sonraki yıllarda şiddetli sinir krizleri geçirmeye başlayınca Ferrara dükünün emriyle S. Anna Hastanesi’ne kapatıldı (1579-1586). Hastanede geçirdiği yıllarda birkaç felsefi ve ahlaki diyalog yazdı; bunlar ve bu dönemde yazdığı mektuplar 16. yüzyıl İtalyan edebiyatının en güzel düzyazı örneklerindendir. 1581’de Gerusalemme liberata’nın ilk baskısıyla Rime e prose’nin (Şiirler ve Düzyazılar) bazı bölümleri yayımlandı. Çok geçmeden İtalyan eleştirmenler arasında Tasso’nun destanı ile kısa bir süre önce yaşamış olan Ludovico Ariosto’nun şövalyelikle ilgili Orlando furioso (Çılgın Orlando) adlı şiirini karşılaştıran bir tartışma başladı. Tasso da bu tartışmaya bir Apologia (Savunma) ile katıldı.

Temmuz 1586’da Mantova prensi Vincenzo Gonzaga’nın yardımıyla hastaneden çıkarak onun hizmetine giren Tasso, Mantova’da adı sonradan Re Torrismondo (Kral Torrismondo) olarak değiştirilen “Galealto re di Norvegia” adlı trajedisini tamamladı.

Rahatsızlıkları yeniden başlayınca Mantova’dan ayrıldı ve son yıllarını Roma ve Napoli’de geçirdi. Monte Oliveto (Zeytinlik Dağı) ve Le sette giornate del mondo creato (Dünyanın Yaratılışında Yedi Gün) adlı dinsel şiirlerini bu dönemde yazdı. Roma’da Papa VIII. Clemens’in yeğeni Kardinal Cinzio Aldobrandini’nin evinde yaşamaya başladı.

Gerusalemme liberata’nın bir uyarlaması olan Gerusalemme conguistata (1593; Fethedilmiş Kudüs) adlı yapıtını da kardinale ithaf etti. Tasso’nun dönemin edebiyat ve ahlak kurallarına boyun eğdiğini gösteren bu yapıt, Gerusalemme liberata’nın şiirsel yetkinliğine ulaşamamıştır.

Tasso Lagrime di Maria Vergine (Bakire Meryem’in Gözyaşları) ve Lagrime di Gesu Cristo (Hz. İsa’nın Gözyaşları) adlı iki dinsel şiir daha yazdıktan sonra Haziran 1594’te Napoli’ye giderek Discorsi del poema eroico’ya (Epik Şiir Üzerine Konuşmalar) yayımladı. Kasım 1594’te Roma’ya döndükten sonra, papa kendisine yıllık maaş bağladı ve onu başşair yapacağına söz verdi. Ne var ki Tasso mart ayında hastalandı ve S. Onofrio Manastırı’na kaldırıldıktan birkaç hafta sonra öldü.

Yaşamı boyunca, özellikle Aminta adlı yapıtında belirgin olan hazcı dünya görüşü ile Karşı-Reform hareketi doğrultusundaki katı dinsel inancı arasında bocalayan Tasso’nun çalkantılı yaşamı, akıl hastalığı ve romantik aşkları kendisinin efsaneleşmesine yol açmıştır.

Tasso’nun diğer belli başlı yapıtları arasında Rime adı altında toplanmış olan kısa şiirlerini, Dialoghi adı altında toplanmış olan diyaloglarını ve Lettere adı altında toplanmış olan mektuplarını anımsamak gerekir. Rime iki bin dolayında çeşitli türden (sonetto, canzone, madrigale v.b.) şiirler içerir. Konular oldukça çeşitlidir: aşk, anılar, din, övgü, v.b.. İçlerinde düşünce öğeleri taşıyanlar da vardır. Çağın şiirine özgü bir incelik ve zerafetin, teknik ustalığın göze çarptığı bu şiirler Tasso’nun duygu ve düşünce dünyasını yansıtırlar. Genellikle Petrarca’nın etkileri sezilen Rime Onaltıncı yüzyılın en başarılı şiir derlemesidir, ileriki yüzyıllar için bir model olacaktır. Tasso Sant’Anna’da kaldığı yıllarda ve yaşamının bundan sonraki döneminde Platon’u örnek alarak sayısız diyalog yazdı. Konular ahlâki ve edebidir: aşk, güzellik, soyluluk, erdem, saray yaşamı, oyun, eğlence, şiir v.b. Diyaloglar içlerindeki düşüncelerin özgünlüğünden çok mükemmel ebedi yapıları ile beğeni kazanırlar. Yazarın düşünce yönünden Platon’a bağlı kaldığını ileri sürenler olmuşsa da Tasso düşünce yönünden değil, sanat yönünden büyük Atinalı yazarı izlediğini açıkladı. Yaklaşık 1700 dolayında olan mektupları Ozanın iç dünyasını, huzursuzluğunu, acılarını, yorgunluğunu yansıtan bir yapıt niteliğindedir.

KAYNAKÇA

1- Giovanni Getto: Nel mondo della Gerusalemme, Vallecchi editore, Firenze 1968.

2- Giuseppe Petronio: L’attività letteraria in Italia, Palumbo editore, Palermo, 1970.

3- Süheylâ Öncel: İtalyan edebiyatı Tarihi 1, İtalyan Kültür Heyeti, Ankara, 1986.

4- Fabio Pittorru: Torquato Tasso, l’uomo, il poeta, il cortigiano. Bompiani, Milano, 1982.

5- MsXLabs.org & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi

——-

Administrator
Administrator
Editörden Yazı Atölyesi, Çağdaş Türk ve Dünya Edebiyatı’nı merkezine alan bir Websitesidir. Yazı Atölyesi’ni kurarken, okurlarımızı günümüzün nitelikli edebi eserleriyle tanıtmayı ve tanıştırmayı hedefledik. Yazarlarımız, Yazı Atölyesi’nde, edebiyat, sanat, tarih, resim, müzik vb. pek çok farklı alandan bizlere değer katacağını düşünüyoruz. Bu amaçla, sizlerden gelen, öykü, hikaye, şiir, makale, kitap değerlendirmeleri, tanıtımı ve film tanıtım yazıları, anı ve edebiyata ilişkin eleştiri yazılarla, eserlerinize yer veriyoruz. Böylelikle kitaplarınızla eserlerinizin yer aldığı Yazı Atölyesi’nde, dünya çağdaş edebiyatı ile sanatın pek çok farklı alanında değer katacağına inanıyoruz. Yazı Atölyesi kültür sanatın, hayatın pek çok alanını kapsayan nitelikli edebiyat içerikli haber sunar. Bu nedenle başka kaynaklardan alınan, toplanan, bir araya getirilen bilgileri ve içerikleri kaynak belirtilmeksizin yayına sunmaz. Türkçenin saygınlığını korumak amacıyla ayrıca Türk Dil Kurumu Sözlüğünde önerilen yazım kuralları doğrultusunda, yayınladığı yazılarda özellikle yazım ve imla kurallarına önem verilmektedir. Yazı Atölyesi, üyeleri ve kullanıcılarıyla birlikte interaktif bir ortamda haticepekoz@hotmail.com + yaziatolyesi2015@gmail.com mail üzerinden iletişim içinde olan, bu amaç doğrultusunda belirli yayın ilkesini benimsemiş, sosyal, bağımsız, edebiyat ağırlıklı bir dijital içerik platformudur. Katkılarınızdan dolayı teşekkür ederiz. http://yaziatolyesi.com/ Editör: Hatice Elveren Peköz Katkılarınızdan dolayı teşekkür ederiz. http://yaziatolyesi.com/ Editör: Hatice Elveren Peköz Email: yaziatolyesi2016@gmail.com haticepekoz@hotmail.com GSM: 0535 311 3782 -------*****-------
YAZARA AİT TÜM YAZILAR
BİR YORUM YAZIN
ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM

Henüz yorum yapılmamış.