Türkçenin Yapısına, Aykırı Kullanımlar | Tahir Alangu

İş Yerlerinin Adları

Büyük alışveriş merkezlerimizin büyük mağazalarımızın yabancı adlar kullanmasına özenen, mahalle bakkalımız, mahalle kasabımız, berberimiz, terzimiz vb… de onlardan geri kalmayarak:

Rainbow Kasabı Groseri Marked Coiffeur

Angle Pasajı Pemula Kuaför Ceyar Kıraathanesi

Geleneksel Türk imlâsı bırakılarak Yabancı imlâsıyla yazmalar veya araya yabancı sözler koyanlar:

Efendy Hotel Taxim Eskidji Simitchi

Laila Wishne Bar Neshe Kitapğchi

Yemischi Kebabchi Derichi

OSMANLI DÖNEMİNİN İŞGAL YILLARINI HATIRLATIYOR.

Doğu dillerinden alınan kelimeler Türkçeleştirilerek kullanılırken Batı dillerinden alınan kelimeler ise hiçbir değişikliğe uğramadan kullanılması dikkate değerdir.

Doğu Dillerinden Alınan Batı Dillerinden Alınan

(Yabancı) (Türkçe) (Yabancı) (Türkçe)

Nana Nane Plan Pilan

Gûl Gül Spor Sipor

Manâra Minâre Proğram Puroğram

Çeher-şenbih Çarşanba Tren Tiren

Lahme baci Lahmacun Psikoloji Pisikoloji

Azm-i terkova Köprücük kemiği Treleybüs Tireleybüs

Azm-i harkafa Kalça kemiği Prensip Pirensip

Sahlap Sâlep Stad Sıtat, stadyum

Sahîh Sâhî Gramofon Gıramofon

şems, hurşit afitab Güneş

****

ARABA İSİMLERİ

Ülkemizde üretime Devrim ve Anadol marka arabalarla başlanmıştı. Devrim’in örnek arabası yapılmış seri üretime geçmeden proje iptal edilmişti. Anadol araba ise tüm engellemelere rağmen bir müddet devam etmiş; fakat sonunda pes etmişti.

Devrim

Anadol’dan sonraki;

İtalyan Fiat Tofaş grubu

Fransız Renault Bu firmalar ürünlerine isim verirken Türk kültüründen isimler kullanmıştı.

Murat 124

Murat 131 Aynı otomobil İtalya’da Fiat 124 olarak üretilmekteydi. Bizdeki isimleri ise:

Serçe, Doğan, Şahin, Kartal isimlerini marka olarak kullanmıştı.

Renault ise iki isim sunmuş birisi kendi ismi olan Renault 12 diğeri de bizden bir isim olan “Toros” Torosu, (gücü, büyüklüğü, ulaşılmazlığı simgeleyen) marka olarak kullanmıştı.

1980’lerden sonra ne olmuşsa olmuş ve özellikle 1990’larda her iki firma da aynı zamanda isim değişikliğine gitmişler… Bunlar tesadüf olabilir mi? ! ..

Fiat bu markalara yazılış ve okunuşları aynı ama Türkçe olmayan:

Tempra Tipo Uno Albela

Doblo Ducato Marea Palio Siena

Ranault da bu veriyi kendince doğru okumuş ve:

Broadway Clio Europa Fairway Sprin

Laguna Manager Megane Sicenic Twingo gibi markaları piyasaya sürmüştür. Burada dikkati çeken şey Türkiye’de üretim yapan bu iki yabancı firmanın, ürün isimlerini nasıl ve hangi amaç ve mantıkla böyle bir değişime uğrattıklarını derinlemesine düşünmek gerekecektir…

BANKA İSİMLERİ

Banka İtalyanca bir isimdir biz de öyle kullanmışız.

Türkiye İş Bankası TC. Ziraat Bankası Emlak Bankası

Yapı ve Kredi Bankası Türk Ticaret Bankası Türk Denizcilik Bankası

Türkiye Öğretmenler Bankası Vakıf Bankası Halk Bankası

Garanti Bankası

Bu dönemde sadece şu bankalar:

Sümerbank, Şekerbank, Etibank, Akbank, Pamukbank “Bank” ismiyle kurulmuştur.

Yine nasıl olmuşsa 1990’lı yıllarda Bankaların isimlerinde de değişiklikler gözlenmiş. Bankalar isim değiştirirken diğerleri de “Bank” ismiyle faaliyete geçmişlerdir.

Altarnatifbank Tütünbank Koçbank Vakıfbank Halkbank

Denizbank Oyakbank Dışbank Tekstilbank Tütünbank

Minibank Garanti MNGbank Turkishbank Tekfenbank

Bunlara Yabancı sermayeli Bankalar da Eklenmiş

Citybank Finansbank HSCB Bank Al Baraka Türk Kuveyt Türk gibi.

Burada akla takılan soru zaten yabancı olan “banka” sözcüğünün neden ve nasıl İngilizce söyleyiş ile BANK’ a dönüştüğüdür? Yoksa İngilizce’yi akademistlere mecburen; halka da cebren mi öğreterek ve bu dilin emrine vererek, onu koloni devlet yapmaya mı çalışıyoruz?

Daha çok sayıda tüketiciye ulaşan ürün isimlerinde de değişim dikkate değerdir?

Çocuklara hitap eden bir firma ürünlerini:

Albeni, Benek, Çamlıca, Fildişi, Gökkuşağı,

Gözyaşı, İçim, Kare, İkram, Atlas,

Canpare, Kazandibi, Maraş, Peki, Türkçe olarak üretmekteyken, bu ürünlerin üretimini tamamen durdurarak veya azaltarak yeni ürünlerini piyasaya sürmeye başlamıştır:

As Kraker, Biskot, Biskrem, Çokosandviç, Kraki, Grisini,

Deluxe Gofret, Haylayf, Jumbo, Krim Kraker, Minibor,

Potibör, Probis, Rondo, Tempo, Alpella, Balmond, Baton, Karamino, Coco Start, Gusti, Hobby, Luna, Mont Blanc, Napoliten, Chewy-dent, Fantasia, Hero, Baby,

Link, Lolipop, Maestro, Passione, Stars, Sunny,

Tipsy, Toffe…

Aynı sektördeki bir başka Meşhur Firma ise:

ABC, Balık, Burçak, Cam, Çay Keyfi,

Çubuk, Susamlı, Tutku, Yulaflı gibi ürün isimlerini rakip firmadan geri kalmayacak şekilde değiştirmiştir:

Bumbo, Cim Tart, Form, Gofreti, Markiz,

Melo, Kraks, Müsli, Petito, Pronot,

Puf, Remix, Soho, Turti, Wanted…

Küçük firmalar da bu firmalardan geri kalmadan diğerlerini takip etmiştir. Bu çılgınlığa ek olarak alfabemizde bulunmayan “W, X, Q” harflerinin kullanılması hem yasal bir durum doğurmakta hem de bu kullanımların hem de bu kullananların kime ve neye hizmet edildiği sorusunu sordurmaktadır.

Ev içi ürünleri sektörü de çok ilginçtir. Bazı firmaların, koltuk, yatak odası, mutfak takımları ve kanepe vb. ürünlerinin isimleri:

Pierre Loti, Athena, Rixos, Penelope, Carmen,

Karizma, Elegans, Holiday, Vilma, Artemis,

Miros, Balin, Enigma, Vanessa, Optima,

Sabrina, Sandra, Amanda, Verona, Sonia, Santa…

Contep’05 serisinden isimler:

Unıqe, Cocktail, Croma, Rapido, Fullex, Crown,

Cosmo, Metro, Silver, Point Genç Odası, Planet

ALFEMO ürünleri:

Visica Minör, Volare Maxi, İbiza, Berina, Yin-Yang,

Compackt, Funky, Toronto, Funky-Minör, Ventura,

Polo Full, Candy, Cancada, Optimum, Anatolia,

Ritz, Virginia, Artemis, Marine, Boni,Beverly,

Luxury, Technoflex, Majestic De Luxe, Ocean,

Moonlight,

Genç Odaları:

Orion, Smart, Jally, Alfina, Ventura…

Ev Tekstilinde de Ürün seri adı olarak:

Fall in Love, Spring Love, Spring Love, Premium, Classic,

Polo, Carmen, Arya, Bloom, Optium,

Felice, Verena, Ambiance, Beuaty, Touch,

Natural, Damaks, Maritime, Daisy.

Giyim sektörü de bundan farklı değildir: Bildiğimiz bütün kıyafet isimleri tamamen değişmiş, yabancılaşmıştır:

Body, bluejean, t-short gibi bir de giyimde sözde uluslar arası olan: XXS, XS, S, M, L, XL, XXL ölçü birimleri kullanılmaktadır. Bunların yerine bu ifadelerin Türkçe açılımlarının kısaltmaları kullanılacakken her nasılsa değişerek eğilim yine yabancı olana kaymıştır:

EK EN KÜÇÜK XXS (EXSTRA EXSTRA SMALL)

PK PEK KÜÇÜK XS (EXSTRA SMALL)

K KÜÇÜK S (SMALL)

O ORTA M (MEDİUM)

B BÜYÜK L (LARGE)

PB PEK BÜYÜK XL (EXSTRA LARGE)

EB EN BÜYÜK XXL (EXSTRA EXSTRA LARGE)

Bu kavramlar kıyafette ölçü olmaktan çıkıp levhalara hatta şarkılara yansır: “ Senin aşkın bana EXTRA LARGE” olur.

Kendi dilini bilememek gibi garipliğin yanında başka bir dili de doğru dürüst öğrenemeyen milyonlarca insan türemiştir.

Problem: Başka dilden alınan kelimeyi Türkçenin söyleyiş ve yazılışına uydurmak ve asıllarına dönmemektir. Başka dilin yazılış ve telaffuzuna benzetmemek:

Şov Shov Kart Cart Leylâ Laila

Paşa Pahsa Kulüp Club…

Türkçenin Yapısına Aykırı Kullanımları Almak:

Kanal A, Kanal D, Kanal 7, Kanal 24, Kanal 38, TV 8, TRT 1, TRT 2, TRT 3, TRT 4, TRT int, CİNE 5, Power Türk, CNN Türk, S KY Türk, Haber Türk, ShoppınkTV, Hotel Almer, Otel Çınar, …vb.

Üçüncü problem Psikolojik savaşın en can alıcı noktasıdır şudur ki o da Türkçe karşılığı varken yabancı kelimeleri tercih etmek:

Hattrick Back raunt Obes Obessite

Bir çay ocağı levhasında: Günün her saati “Five o’cloke tea” bulunur, Tavuk dönercisi de ismini “Chicken Translation” koymuştur.

‘ANLAM’ deği! ‘MÂNÂ’

‘AMAÇ’ değil ‘GÂYE’ veya ‘MAKSAD

‘BAĞIMSIZLIK’ değil ‘iSTiKLAL’

‘BiREY’ değil ‘FERD’

‘ÇELİŞKİ’ değil ‘TEZAD’

‘DENEY’ değil ‘TECRÜBE’

‘DUYURU’ değil ‘İLÂN’

‘ETKi’ değil ‘TESİR’

‘ETKEN’ değil ‘MÜESSİR’

‘GENEL’ değil ‘UMÛMÎ’

‘GÖREV’ dağii ‘VAZİFE’

‘GÜVENCE’ değil ‘TEMiNAT’

‘iLGi’ değil ‘ALÂKA’

‘iLiŞKi’ değil ‘MÜNÂSEBET’

‘KANIT’ deği! ‘DELlL’

‘KAPSAM’ değil ‘ŞÜMUL’

‘KONUT’ değil ‘MESKEN’

‘KURAL’ değil ‘KAAİDE’

‘KURUM’ değil ‘MÜESSESE’

‘KUŞAK’ değil ‘NESİL’

‘KUAFÖR’ değil ‘BERBER’

‘MUTLU’ değil ‘MES’UD’ veya ‘BAHTiYAR’

‘MORAL’ değil ‘MANEVİYAT’

‘NEDEN’ değil ‘SEBEB’

‘OLAY’ değil ‘VAK’A’veya ‘HADİSE’

‘OLASILIK’ değil ‘iHTiMAL’

‘OKUL’ değil ‘MEKTEP’

‘ÖDÜN’ değil TAViZ’

‘ÖNERİ’ değil ‘TEKLİF’

‘ÖRGÜT’ değil ‘TEŞKiLÂT’

‘ÖĞRENCi’ değil ‘TALEBE’

‘ÖZGÜR’ değil ‘HÜR’ veya ‘MÜSTAKiL’

‘ÖZGÜRLÜK’ değil ‘HÜRRiYET’ veya ‘iSTiKLAL’

‘ÖZEL’ değil ‘HUSÛSÎ’

‘PROBLEM’ değil ‘MES’ELE’

‘SANIK’ değil ‘MAZNUN’

‘SINAV’ değil ‘İMTİHAN’

‘SOMUT’ değil ‘MÜŞAHHAS’

‘SORUMLU’ değil ‘MES’UL’

‘SORUN’ değil ‘MES’ELE’

‘SOYUT’ değil ‘MÜCERRED’

‘SÖZCÜK’ değil ‘KELiME’

‘SÜREÇ’ değil ‘VETİRE’

‘TANIK’ değil ‘ŞÂHlD’

‘TEPKi’ değil ‘AKSÜLÂMEL’

‘TOPLUM’ değil ‘CEMİYET’

‘TOPLUMSAL’ değil ‘İCTİMÂÎ’ veya ‘MAŞERÎ’

‘TÜZEL’ değil ‘HÜKMÂ’

‘ULUS’ değil ‘MiLLET’

‘YANIT’ değil ‘CEVAP’

‘YARGIÇ’ değil ‘HAKiM’

‘YAŞAM’ değil ‘HAYAT’