Haftanın Kitabı | Şeker Portakal | Jose Mauro De Vasconcelos

Yazarlık hayatında birçok roman yazan yazarın en tanınmış romanı ise Şeker Portakalı’dır. Orijinali Portekizce olan eser, ilk kez Brezilya’da basılmış, gördüğü ilgi üzerine toplam  16 dile çevrilmiş, pek çok ülkede basılmış,  pek çok ülkede yüksek satış rakamları elde etmiştir.  Şeker Portakalı dışında  yazarın  Güneşi Uyandıralım adlı eseri de ülkemizde çok sevilmiştir.

Roman, Vasconcelos’un çocukluğunun özeti olmasının yanısıra çocukluk yıllarındaki duygular ve hayal dünyasından da  derin izler taşımaktadır.  Şeker Portakalında, fakir bir aile çocuğu olan  “günün birinde acıyı keşfeden küçük…”,  Zeza’nin çevresindeki insanların hayatlarını algılamaya çalışması, onun hüzünlü dünyasını ve  hayatın acılarını yaşayarak öğrenişi dile getirilmiştir.  Eser, işlediği, dostluk, yoksulluk, fakirlik, yitiklik ve siliklik temaları ile de dikkati çekmektedir.  Yazarın Güneşi Uyandıralım ve Delifişek adlı romanları bir ölçüde Şeker Portakalı adlı romanının devamı niteliğindedir. Şeker Portakalı ile çocukluk yıllarını anlatan yazar, “ Güneşi Uyandıralım”  ve “Delifişek “ adlı romanları ile gençlik yılları ve olgunluk dönemini anlatan üç kitaplık bir seri oluşturmuştur. Üç kitaptan oluşan bu serinin ilki ise Şeker Portakalıdır.

Ülkemizde de çok sevilen bu eser;   yönetmenliğini Marcos Bernstein’in yaptığı, Senaryosunu , Marcos Bernstein ,  Melanie Dimantas, hazırladığı, baş rollerini José De Abreu ,  João Guilherme Ávila ,  Caco Ciocler ,  Eduardo Dascar ,  Ricardo Bravo’nun paylaştığı bir film haline de getirilmiştir. ( 2012 ) [2]

ROMANIN KONUSU

Roman yazarının ifadesi ile  “günün birinde acıyı keşfeden küçük bir çocuğun öyküsü”dür. Ailesinden baskı gören ve istediği sevgiyi görmeyen Zeze, aradığı sevgiyi diğer insanlarda ve varlıklarda bulmaya başlar.  Hayaller dünyasında yaşayan Zeze, yaramaz, haylaz ama zeki ve duygusal bir çocuktur.  Ailesinde bulamadığı sevgiyi başka şeylerde aramaya ve bulmaya başlamıştır. Yine de her zaman eksik bir şeyleri vardır.

ANAFİKİR

Her çocuk sevgiye ve ilgiye muhtaçtır. Ne sebeple olursa olsun aradığı sevgiyi bulamayan çocuk bu sevgiyi ailesinde gözermez ise başak yerde arayıp bulacaktır.  Fakat bu şekilde büyüyen çocuklar , ileriki yıllarda da çevresi ile uyumsuz olacak, insani ilişkilerde de zorluklar çekecektir.

KARAKTERLER

• Zeze: Baş kahraman, yoksul bir ailenin küçük çocuklarından biridir.
• Totoca: Zeze’nin ağabeyidir. Bencilce ve tutarsız davranışlar sergiler.
• Edmundo Dayı: Yaşlı bir akrabadır. Ona ailesinden çok daha iyi davranır.
• Jandira: Zeze’nin ablasıdır. Zamanını roman okumak ve sevgililerini düşünmekle geçirir.
• Gloria: Zeze’nin ablasıdır. Onu ailede en çok seven ve koruyan kişidir.
• Bay Arivaldo: Bir sokak şarkıcısıdır. Zeze ile aralarında sessiz bir dostluk gelişmiştir.
• Lala: Zeze’nin diğer ablasıdır. Son zamanlara kadar Zeze ile ilgilenmiş ama sonraları ya bıkmış, ya da sevgilisiyle olmayı tercih etmiştir.
• Luis: Zeze’nin küçük kardeşi, kardeşlerden en küçüğüdür. Ailede herkes tarafından sevilir.
• Luciano: Luciano adındaki yarasa, Zeze’nin isim takıp konuştuğu çok sevdiği arkadaşlarından biridir.
• Minguinho (Xururuguinho): Bir şeker portakalı ağacıdır. Zeze, Luciano gibi onunla da konuşur. Hatta onların da konuştuklarını düşünür.
• Bay Paulo (Baba): İş bulamadığı için psikolojik sorunlar yaşamaktadır. Bu yüzden çocuklarına karşı yeterince sevecen ve sabırlı olamaz.
• Anne: Ailenin geçimini sağlamak için çalışmak zorundadır. Çocuklarıyla ilgilenemez. Bu yüzden romanda arka planda kalır.
• Manuel Valadares (Portuga): Zeze’ye sevgiyi, yaşamın sevilebilecek yanlarını öğreten insandır. Onun iyi ve mutlu bir çocuk olabilmesi elinden gelen her şeyi yapar.
• Cecilia Paim (Öğretmen): Yaptığı bütün haylazlıklara rağmen onun mükemmel bir çocuk olduğunu düşünen duygulu ve anlayışlı biridir. [3]

ROMANIN ÖZETİ:

Zeze çok çocuklu yoksul bir ailenin en küçüklerinden biridir.  Babası işsizlik yüzünden bunalıma düşmüş, Abisi ise kardeşlerinin sorumluluğunu üstlenmiştir.  Luis henüz olayları algılayamayacak kadar küçüktür. Anne  ise ailenin geçimini sağlamak için çalışmak zorunda olan,  çocuklarına ayıracak hiç vakti yok olmayan silik bir kadındır.

Zeze’nin yaptığı şakalar ve yaramazlıklar, yaşadığı yalnızlık duygusundan kaynaklanmaktadır ama insanlar ona “şeytanın vaftiz oğlu” demekte Zeza’da buna inanmaktadır. Yüreğindeki sevgiyi kapatmak için hayali arkadaşlar edinmiştir. Bunlardan birisi de bir yarasadır. Diğeri ise hiç kimsenin beğenmediği bir şeker portakalıdır. Zeze, onlara birer isim takmış ve onlarla konuşmaktadır.

Zezé’nin en sevdiği şey hayal gücüyle baş başa kalıp yeni hikâyeler üretmektir. Yeni taşındıkları evde olan  portakal ağacı  sığınabileceği tek varlıktır. Zorlukları aşabilmenin tek yolu portakal ağacının dallarının altıdır.

Ailesi dışında   Zeze’yle ilgilenen Edmundo Dayı ile Zeze’nin öğretmenidir. Edmundo Dayı  ona ara sıra para verip  bir şeyler öğretmektedir. Öğretmeni ise söylenenlerin aksine Zeze’nin mükemmel bir çocuk olduğunu söylemektedir.

Zeze bir süre sonra bir sokak şarkıcısı ile tanışır. Sokak sokak dolaşıp şarkı söylemeye başlar. Zeze bu işten çok hoşlanmıştır.  Ama o şarkıcı açık saçık şarkılar söylediği  için babası onunla arkadaşlık etmesini istememektedir. Zeze ise  bunu anlayamaz. Çünkü söylediği şarkıların anlamını bilmemektedir.  Bir gün babasını mutlu etmek için bu şarkılardan birini söyleyince babasından dayak yer. Bu olaya en çok Gloria üzülmüş ve  aile fertlerinin onu dövmesini yasaklamıştır.

Zeze, bir yaramazlık sonucu  çok tehlikeli bir oyun öğrenmiştir.  Bu oyun giden arabaların arkasına yapışarak rüzgârı ve hızı hissetmek,  yani yarasa olmak oyunudur.

Portekizli Manuel Valadares ‘in çok fiyakalı olan arabasında bu oyunu denemeyi düşünür.  Bu işi yaparken de yakalanır. Portekizli poposuna vurarak onu herkese rezil eder.  Bu olaydan sonra Zeza ondan nefret etmeye başlar. Sonraları ise o adamı yakından tanıma fırsatı bulmuş ve en sevdiği insan o Portekizli olmuştur. Babasından yediği dayaktan sonra intihar etmeyi düşünmüş ama  Portekizlinin desteğiyle vazgeçmiştir. Daha sonra ondan kendisini evlat edinmesini ister.  Ama Portekizli fazla yaşamamış adam  bir trafik kazası geçirmiş ve ölmüştür.  Portekizlinin ölümü Zeze’yi hayattan koparmıştır.

Zeze acıları öğrenmeye hayatın farkına varmaya başlamıştır.  Portekizli adam öldükten sonra hastalanır. Hastalığı esnasında şeker portakalının çiçek açtığını öğrenmiştir.  Ama artık ne  yarasa ne de çiçek açan şeker portakallarının önemi yoktur. Yaşadığı acılar Zeze’yi  hayata hazırlamıştır.

***

Brezilyalı ünlü yazar Jose Mauro de Vasconcelos, 1920′de Rio de Janeiro yakınlarında, Bangu’da doğdu. Çok yoksul olan ailesi, onu Natal kasabasındaki amcasının yanına yolladı. Orada dokuz yaşındayken Potengi Irmağında yüzmeyi öğrendi ve hep günün birinde yüzme şampiyonu olmanın hayalini kurdu. Liseyi Natal’de bitirdikten sonra iki yıl tıp öğrenimi gördü. Öğrenimini yarıda bırakıp yeni hayaller peşinde Rio de Janeiro’ya döndü. İlk işi, hafif siklet boks antrenörlüğü oldu. Yaşamı boyunca ressam ve heykeltıraşlara modellik, muz plantasyonlarında hamallık, gece kulüplerinde garsonluğa[4] kadar çeşitli işlerde çalıştı. Bu deneyimleri ise onun yazarlığına büyük katkılar sağlamıştı.

İlk kitabı ‘Yaban Muzu’ 1940′ta yayımlandı.1945′te yayımlanan ‘Beyaz Toprak’ adlı romanı çok beğenildi. Daha sonra ‘Evden Uzakta’ (1949) , ‘Sular Çekilince’ (1931) , ‘Kırmızı Arara’ (1953) ve ‘Ateş Çizgisi’ (1955) romanlarını yazdı. ‘Kayığım Rosinha’ (1961) ile ününün doruğuna çıktı. En ünlü kitabı ‘Şeker Portakalı’ (1968) on iki günde yazılmıştı. ‘Ama onu yirmi yıldan fazla yüreğimde taşıdım, ‘ der yazar. Bu kitaptaki küçük Zeze’nin serüvenleri ‘Güneşi Uyandıralım’ (1974) ve ‘Delifışek’ (1963) adlı romanlarında sürer. Bu ünlü yazar 1988′de öldü.[5]

[1] Jose Mauro De Vasconcelos,  Şeker Portakalı , Çeviren: Aydın Emeç;, Can Yayınları ,İstanbul , 2011 ( Arka kapak

[2]   https://www.sinemalar.com/film/62348/meu-pe-de-laranja-lima

[3]  https://karlitorosdaglari.blogcu.com/seker-portakali-kitap-ozeti-roman-ozeti/1230387

[4] https://www.idefix.com/kitap/seker-portakali-jose-mauro-de-vasconcelos/tanim.asp?sid

[5] Jose Mauro De Vasconcelos,  Şeker Portakalı , Çeviren: Aydın Emeç;, Can Yayınları ,İstanbul , 2011 ( Arka kapak)

( bkz Güneşi Uyandıralım Hakkında ve Özeti J.Mauro De Vasconcelos Hayatı )

Kaynakça: SİNEMALAR.COM Şeker Portakalı (2012) – Meu Pé de Laranja Lima