Gençlerimize Kütüphane Bağışlayan Kadın | Adile Aydu

Hazırlayan: A.Vasi Köse

Ulviye Nuriye Civelek, Osmanlı döneminin ve Cumhuriyetin kuruluş yıllarının ilk Kadın hareketini başlatan, Hatay Kırıkhan’da bir süre yaşayarak, Kırıkhanlı gençlere sonsuza kadar ışık verecek Kırıkhan Halk Kütüphanesini vakfeden, armağan eden saygın bir Türk kadını olan Ulviye Nuriye Civelek hakkında Kırıkhanlılar çok az bilgiye sahip. Yıllardır Kütüphanesinin önünden geçer, Sanayi caddesinde Nuriye Ulviye Civelek Sokağı’nı adres olarak veririz de kim olduğunu bilmeyiz.

Ulviye Nuriye Civelek; Kırıkhan’da uzun yıllar doktor olarak görev yapan Dr. Ali Muharrem Civelek’in eşi. Saray terbiyesi görmüş, eğitimli, bilgili, yüreği sevgi dolu, merhametli, fakir fukaraya yardım eden, iyi kalpli bir insan olarak tanınır. Bunun dışında herhangi bir bilgiye sahip değiliz.

Yaptığımız araştırmalar sonucu bu saygın Osmanlı hanımefendisinin kimliği ile ilgili bilgilere ulaştık. Bu bilgileri Türk kamuoyuna tanıtan Doç. Dr. Serpil Çakır’la görüşerek, Kırıkhan’da bir konferans için söz aldık. Kırıkhan Öğretmenevi salonunda cumartesi günü saat 17.00 deki konferansa bütün Kırıkhanlıların dinleyici olarak katılabileceği, Ulviye Nuriye Civelek’in Türk kadınının fikri gelişmesinde ve kadın hakları savunuculuğundaki öncü rolünü öğrenebileceklerini belirtmek isterim.

Ulviye Nuriye Civelek hanım’ın Antakya Asri Mezarlığındaki mezarındaki, ölümünden üç yıl sonra konulan mermer levhadaki yazılanları ibret ve birazda hüzünle sizlerle paylaşmak isterim.

Mermer yazıtta Türk Kadınlar Konseyi adına şunlar yazılı:

“Ulviye Nuriye Hanımefendi 1893 tarihinde Gönen’de dünyaya gelmiş. Babası Hacı Mahmut Yediç Bey’dir. Küçük yaşta Yıldız Sarayı’na verilmiş, orada saray terbiyesine tabi tutulmak mashariyetine ermiştir.

Çok zeki bir insan olan Ulviye Nuriye hanımefendi, bilgisini arttırarak Meşrutiyetin getirdiği hürriyet, eşitlik, kardeşlik fikirleri karşısında derin heyecan duyarak bu prensipleri kadının durumu bakımından ele alarak neticeler çıkarıyor. Kadınların Avrupa’daki durumunu da tetkik ederek Balkan Harbinin patladığı sene kendisini, olgun ve mücehhez hissederek 1913 de Hukuku Müdafayı Nisvan (Kadın Haklarını Koruma Cemiyeti)’ni kurmuştur.

Kendisi Sultanlarla arkadaşlık ederek Sarayda büyüdüğü İstanbul’un en yüksek tabakasıyla görüştüğü için, kolayca çevrenin en değerli kadınlarını etrafına toplamıştır. Müdafayı Hukuku Nisvan Cemiyeti bizde Cemiyetler kanununa göre teşekkül etmiş ilk kadın derneğidir. Selgesi derneğimizde mahfuzdur.

Bu cemiyetin maksadı tesisi;

1 – Kadınlarda kıyafeti hariciyeyi islah.

2 – Kadınları hayatına alıştırmak. Bizi yıkan sakim gelenekleri yıkmak. Nihayet İstirdadı Hürriyet etmek.

3 – Kadınlar arasında hayatı mesainin ihyası ile mütenevvi işyerleri açmak, burada kadınları ve kızları istihdam ile senayii milliyenin inkişaf ve terakkisine gayret etmek.

4 – Hususi mektepler açarak, gazeteler, risaleler neşri ve konferanslar vererek kadınları tenvir ve yükseltmek.

Görülüyor ki; proğram ne kadar inkilapçı, reformcu ve radikaldir.

…..

Ulviye Nuriye Hanımefendinin Kadın Hakları tarihimizde mümtaz bir mevkii vardır. Kurduğu temellerden istifade eden bizler için onun büyük rolünü, muazzam hizmetini şükran ve minnetle anmak güzide şahsiyetini tebcil etmek bir vazifedir.

Çok defa ecnebiler, Türk Kadınının bu günkü durumunu görerek hayret ederler ve sorarlar; Türk Kadını Atatürk İnkılaplarına nasıl bu kadar çabuk intibak etti diye… İşte bu, Atatürk inkılaplarına zemin hazırlayan Ulviye Nuriye Hanımefendi gibi müstesna Türk Kadınları sayesinde olabilmiştir. Nur içinde yatsın. Büyük Türk kadını Ulviye Nuriye hanımefendi.. 15.4.1967

Türkiye Kadınlar Konseyi Adına…

Genel Başkan: Adile Aydu “

Not: Ulviyeti Nuriye hanımefendi aslen ÇERKES’dir REYHANLI, YEDİÇ sülalesinden..